منبع انبساط کشنده دیما HT-490 ( مخزن آب رادیاتور )

عملکرد منبع انبساط

منبع انبساط (Expansion Tank) در سیستم خنک‌کننده موتور وظیفه دارد با تغییر حجم مایع خنک‌کننده در اثر افزایش دما، فشار اضافی را جذب کند و از فشار بیش از حد در سیستم جلوگیری نماید. وقتی موتور گرم می‌شود، آب‌خنک‌کننده منبسط می‌شود و حجم بیشتری پیدا می‌کند؛ منبع انبساط فضایی برای این افزایش حجم فراهم می‌کند. هنگام سرد شدن، مایع منقبض شده به سیستم بازمی‌گردد. این عملکرد کمک می‌کند تا:

• جلوگیری از شکست شلنگ‌ها و اتصالات ناشی از فشار زیاد

• کمک به حفظ فشار مناسب در سیستم خنک‌کننده

• جلوگیری از هواگیری مکرر سیستم بخاطر خلأ در بازگشت مایع وقتی موتور سرد می‌شود

اجزای اصلی منبع انبساط

یک منبع انبساط استاندارد، خصوصاً در کشنده‌ای مثل دیما HT‑490، اجزای زیر را دارد:

1. بدنه مخزن

   • معمولاً از پلاستیک مقاوم به حرارت، پلی آمید، یا فلزات آلومینیومی / فولادی با روکش ضدزنگ

   • توان تحمل حرارت بالا و تماس مایع خنک‌کننده و ضدیخ

2. درپوش فشار یا کلاهک (Cap)

   • معمولاً دارای شیر اطمینان / شیر ورودی هوا هنگام فشار کم یا زیاد

   • ممکن است دارای سیستم حفاظتی در برابر بخار / سرریز

3. حداقل و حداکثر علامت سطح مایع (میزان آب/ضد یخ)

   • برای دیدن وضعیت مایع داخل مخزن

4. اتصالات ورود و خروج

   • لوله ورودی از بخش مایع خنک‌کننده، لوله برگشت در سرد شدن

   • ممکن است خروجی به هواگیر سیستم نیز داشته باشد

5. شیر یا دریچه هواگیری

   • برای خارج کردن هوای محبوس در سیستم خنک‌کننده

6. سنسور سطح مایع (در برخی مدل‌ها)

   • اگر دستگاه به سیستم مانیتورینگ داشته باشد، سنسور سطح مایع هشدار می‌دهد که مایع کم شده

7. اتصالات مکانیکی به موتور / بدنه

   • گیره یا بست برای ثابت نگه داشتن مخزن

   • پایه یا لوله‌ها ممکن است ارتجاعی باشند

سیستم‌های جانبی مرتبط

در کشنده HT‑490 یا مدل‌های مشابه، منبع انبساط ممکن است با سیستم‌های جانبی زیر همکاری داشته باشد:

• سیستم هشدار سطح مایع در داشبورد که وقتی مایع خنک‌کننده در منبع کم شود، هشدار می‌دهد

• مخلوط‌کننده ضدیخ (Antifreeze) که در مایع داخل منبع استفاده می‌شود تا نقطه انجماد پایین بیاید

• شیر هواگیری دستی یا اتوماتیک برای خارج کردن هوا از سیستم خنک‌کننده

• ردیف لوله‌ها و شلنگ‌ها که انتقال مایع بین رادیاتور، موتور و منبع انبساط را برقرار می‌کنند

• ترموستات و رادیاتور به عنوان بخش از سیستم کلی خنک‌کننده که منبع انبساط باید با آنها هماهنگ باشد

مزایا

• حفاظت از سیستم خنک‌کننده در برابر افزایش فشار ناشی از گرما

• کاهش احتمال ترکیدن یا آسیب دیدن رادیاتور، شلنگ‌ها، اتصالات

• کاهش هواگیری مکرر سیستم هنگام سرد شدن موتور

• افزایش طول عمر اجزای سیستم خنک‌کننده با نگه داشتن فشار و دما در محدوده مناسب

معایب

• اگر طراحی ضعیف باشد یا جنس بدنه مرغوب نباشد، ممکن است ترکیده یا نشتی پیدا کند

• ممکن است بر اثر ضربه یا ارتعاش زیاد بین موتور و شاسی آسیب ببیند

• اگر دریچه هواگیری درست کار نکند، هوا در سیستم باقی مانده و کارایی خنک‌کننده کاهش پیدا کند

• اگر مایع ضدیخ مناسب استفاده نشود، خوردگی داخلی یا رسوب ممکن است ایجاد شود که عملکرد منبع را مختل می‌کند

• تعمیر یا تعویض آن معمولاً نیاز به زمان و کار در فضای موتور دارد

نگهداری و عیب‌یابی

نگهداری

• بررسی بصری مرتب وضعیت بدنه منبع برای ترک، پوسیدگی، آسیب مکانیکی

• کنترل سطح مایع خنک‌کننده در منبع: همیشه باید بین خط پایین و بالا باشد

• استفاده از ضدیخ/مایع خنک‌کننده با کیفیت مناسب و مطابق با مشخصات کارخانه

• بررسی و تمیز نگه داشتن سرپوش منبع و واشر آن برای جلوگیری از هواگیری یا نشت

• اطمینان از اینکه شلنگ‌های ورودی و خروجی سالم‌اند، بدون ترک یا ساییدگی

عیب‌یابی

• اگر سطح مایع خیلی پایین آمد: ممکن است نشتی در سیستم خنک‌کننده یا بخار شدن مایع

• اگر موتور بیش از حد داغ می‌کند یا نشانگر دما بالا می‌رود: ممکن است منبع انبساط نتواند فشار اضافی را جبران کند یا مایع کم باشد

• اگر فشار در سیستم خنک‌کننده غیر عادی باشد (صدای غرغر، فلاشینگ بخار) → ممکن است درپوش منبع یا دریچه فشار خراب باشد

• اگر هوا در سیستم باشد (صدای آب در گردش، یا ناکارآمدی سیستم خنک‌کننده) → هواگیری سیستم لازم است

• اگر مایع خنک‌کننده دارای رنگ غیر طبیعی، رسوب یا زنگ باشد → احتمال خوردگی داخلی

علائم خرابی

• نشتی مایع از منبع انبساط یا اتصالات شلنگ‌های آن

• سطح مایع دائما پایین حتی پس از پر کردن

• افزایش دمای موتور به طور مکرر، مخصوصاً در بار سنگین یا هوای گرم

• فشار غیر عادی سیستم خنک‌کننده، ممکن است سرپوش منبع انبساط نتواند فشار را تحمل کند یا شیر فشار آن خراب شده باشد

• صدای هوا یا حباب در گردش مایع خنک‌کننده

• رنگ مایع خنک‌کننده تغییر کرده باشد (زرد یا رنگ زنگ‌آلود) نشان‌دهنده ورود هوا یا زنگ‌زدگی

نتیجه‌گیری

منبع انبساط بخش حیاتی سیستم خنک‌کننده موتور در کشنده دیما HT‑490 است. اگر به درستی کار کند، کمک بزرگی به حفظ دمای مناسب، کاهش استهلاک موتور، افزایش عمر اجزا مثل رادیاتور، شلنگ‌ها و واشرها می‌کند.

برای عملکرد مطلوب، لازم است منبع انبساط:

• طراحی و ساخت کیفی داشته باشد

• نصب صحیح (در محل مناسب، بدون فشار یا تماس با اجسام متحرک یا گرما بیش از حد)

• نگهداری منظم صورت گیرد (پر کردن مایع، بررسی اتصالات، هواگیری)