۱) عملکرد کلی (Operation)

• وظیفهٔ پمپ روغن: مکش روغن از کارتل (sump) و تولید جریان/فشار لازم برای رساندن روغن به یاتاقان‌ها، میل‌لنگ، میل‌سوپاپ و دیگر بخش‌های محرک موتور؛ به‌عبارت دیگر تأمین روانکاری و کمک به خنک‌کاری قطعات متحرک. 

• اساس مکانیکی: در موتورهای دیزل سنگین معمولاً از پمپ‌های دنده‌ای (spur/gerotor) استفاده می‌شود که با چرخش شفت (معمولاً از طریق چرخ‌دنده‌های جلو یا اکسل میل‌لنگ) روغن را جابجا می‌کنند. پمپ فشار می‌سازد؛ یک شیر اطمینان (pressure-relief) فشار اضافی را به مکش یا کارتل برمی‌گرداند.

۲) اجزای اصلی پمپ (Main components)

• بدنهٔ پمپ (housing) و درپوش‌ها

• چرخ‌دنده‌های محرک و متحرک (drive/ driven gears) یا روتور/استاتور در gerotor

• شفت ورودی و یاتاقان‌های داخلی پمپ

• مسیرهای ورودی/خروجی (ports) و اورینگ/واشرها

• شیر فشار/شیر اطمینان (pressure relief valve) همراه با فنر و توپی/پیستون کوچک

• فیلتر (suction strainer) و لولهٔ مکش (pickup tube) — معمولاً داخل کارتل نصب می‌شود. 

۳) سیستم‌های جانبی (Auxiliary systems)

• صافی/استرینر مکش (suction strainer): مانع ورود ذرات بزرگ به پمپ می‌شود.

• فیلتر روغن (inline oil filter): بعد از خروج از پمپ و قبل از رسیدن به کانال‌ها قرار می‌گیرد.

• خنک‌کن روغن (oil cooler) — در کشنده‌ها و موتورهای سنگین معمول است تا دمای روغن را در محدوده مطلوب نگه‌دارد. 

• حسگر فشار روغن و چراغ هشدار/پیج (ECU معمولاً این سیگنال را می‌خواند).

• در موتورهای با سامانه خشک (dry-sump) پمپ‌های اسکِیونِج (scavenge) جداگانه هم وجود دارند (معمولاً در خودروهای مسابقه‌ای/بسیار حرفه‌ای).

۴) مزایا و معایب (Advantages / Disadvantages)

مزایا (برای پمپ‌های دنده‌ای / طراحی مرسوم در دیزل‌های سنگین):

• ساده و مقاوم، راندمان قابل‌قبول در سرعت‌های موتور پایین تا متوسط.

• نگهداری و تعمیر نسبتاً آسان — قطعات مکانیکی ساده. 

معایب / محدودیت‌ها:

• حساس به آلودگی و ذرات سخت — در صورت ورود ذرات، چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها سریع‌تر فرسوده می‌شوند.

• در صورت کاهش ویسکوزیته (روغن خیلی نازک یا داغ شدن شدید) فشار ممکن است کاهش یابد.

• پمپ‌های ساده قابلیت تنظیم دقیق جریان/فشار برای شرایط ویژه (مثلاً روغن‌کاری متغیر) را ندارند مگر با طراحی پیشرفته‌تر.

۵) نگهداری و عیب‌یابی کلی (Maintenance & Troubleshooting)

نگهداری پیشنهادی (عمومی برای کشنده‌های سنگین):

• تعویض به‌موقع و استفاده از روغن موتور طبق نوشتهٔ سازنده موتور (گرید ویسکوزیته و کلاس API/SN/CK-4 و غیره). (در HT-490 موتور Cummins — دستورالعمل موتور را رعایت کنید). 

• بازدید و تمیزکاری استرینر/ساکشن هنگام هر سرویس اساسی.

• بررسی و تعویض فیلتر روغن طبق سرویس‌های دوره‌ای.

• در معاینات دوره‌ای: کنترل نشتی‌های اطراف پمپ، شفت و واشرها؛ بررسی سفتی/لرزش شفت محرک.

• در صورت تعمیر: استفاده از قطعات اصلی یا با کیفیت OEM برای حفظ تحمل فشار و تناسب چرخ‌دنده‌ها. 

عیب‌یابی (گام‌های عمومی):

1. علائم کم‌فشاری روغن (Low oil pressure):

   • چراغ هشدار یا عقربه فشار پایین.

   • صداهای غیرطبیعی از یاتاقان‌ها یا صدای تق‌تق در موتور.

   • احتمالات: سطح روغن پایین، روغن خیلی رقیق، فیلتر مسدود، نشت در مسیر، خرابی پمپ (سایش چرخ‌دنده‌ها یا خرابی شیر اطمینان)، یا خرابی حسگر.

2. علائم فشار بالای غیرطبیعی:

   • فشار خیلی بالا در گیج، احتمال باز شدن شیر اطمینان یا آسیب به مهره‌ها/درپوش‌ها. ممکن است ناشی از گیرکردن شیر اطمینان یا روغن خیلی غلیظ باشد. 

3. صداهای غیرعادی از پمپ:

   • شنیدن زوزه، ناله یا ضربه از ناحیه جلو موتور می‌تواند نشان‌دهندهٔ ورود هوا به پمپ (سوراخ/نشتی مکش)، استرینر مسدود، یا سایش داخلی باشد.

4. نشت روغن از بدنه/شفت:

   • معمولاً مربوط به اورینگ‌ها/کاسه‌نمدها یا شکستگی بدنه پمپ است. بازرسی و تعویض قطعه لازم است. 

۶) علائم خرابی (Symptoms of failure) — فهرست سریع

• فشار روغن زیر حد نرمال در دورهای کاری عادی.

• صدای غیرعادی (کوپ/کلیک یا غُرّش) از موتور در آغاز یا در دورهای کاری.

• افزایش دمای موتور یا شواهد کمبود روانکاری (بلبرینگ‌ها داغ، دود از اگزوز ناشی از اصطکاک).

• نشت روغن بیرونی از اطراف پمپ یا درون موتور (نرخ مصرف روغن بالا).

• فشار بسیار بالا یا ناپایداری فشار به‌ویژه در استارت سرد یا در دمای کار عادی. 

۷) روش‌های عیب‌یابی عملی (Steps you can take now)

1. اندازه‌گیری فشار روغن با گیج مکانیکی قابل‌اطمینان در نقطه‌ی سنسور؛ مقایسه با مقادیر مرجع موتور (RPM معین). 

2. بازدید استرینر/ساکشن از کارتل؛ تمیز و مطمئن کنید که لولهٔ مکش هوا ندارد.

3. چک سطح روغن و کیفیت روغن (ویسکوزیته، سوختگی، آلودگی).

4. جداکردن پمپ و بازدید داخلی (در صورت امکان): سایش چرخ‌دنده‌ها، خراش بدنه، وضعیت شیر اطمینان.

5. در صورت شک به خرابی شیر فشار: تست شیر و/یا تعویض فنر/کالیبراسیون مطابق دیتاشیت پمپ/موتور. 

۸) نتیجه‌گیری (Conclusion / Recommendation)

• پمپ روغن یکی از حیاتی‌ترین قطعات موتور است و علائم کاهش عملکرد آن باید فوراً پیگیری شوند؛ خرابی پمپ معمولاً به خرابی‌های جدی موتور منجر می‌شود.

• برای کشندهٔ دیما HT-490: چون موتور از خانوادهٔ Cummins است، پمپ و قطعات مرتبط اغلب یا از خودِ Cummins (یا سازندگان قابل‌اطمینان OEM در چین) تهیه می‌شوند؛ بنابراین توصیه می‌کنم هنگام تعویض یا تعمیر از قطعات معتبر استفاده کنید و دستورالعمل سرویس موتور Cummins مربوط به مدل ISGe5 را ملاک قرار دهید.